Regelmatig worden kinderen aangemeld in onze praktijk, omdat het praten nog niet op gang komt of omdat zij moeilijk verstaan worden voor hun omgeving. Eén van de mogelijke oorzaken hiervan is een fonologische articulatiestoornis. We leggen jullie graag uit wat dit is en wat we kunnen doen om deze kinderen te helpen.

Wat is een fonologische articulatieprobleem?

Wanneer een kind de spraakklanken wel kan maken, maar moeite heeft met het gebruiken van deze klanken in woorden, spreken wij van een fonologische spraakprobleem. Bij deze articulatieproblemen is het meestal zo dat een kind een losse klank goed kan uitspreken. Staat deze klank echter in een woord, dan wordt deze klank veranderd in een andere klank of geheel weggelaten. De klank is aanwezig, maar waar de klank precies in een woord thuis hoort, is voor een kind nog niet duidelijk. Het is een planningsprobleem in het klanksysteem van een kind. Er is hierbij sprake van een inconsistent, onregelmatig foutenpatroon.

Kinderen moeten klanken leren en dus is het heel normaal dat er bij een kind op een bepaalde leeftijd de klanken nog onjuist uitgesproken worden. Tot een bepaalde leeftijd passen kinderen ‘vereenvoudigingsprocessen’ toe in het spreken en is dit ook een normaal verschijnsel. Er zijn verschillende vereenvoudigingen in de spraak mogelijk. Een kind kan bijvoorbeeld ’tip’ zeggen als hij ‘kip’ bedoelt, of ‘sis’ als hij ‘vis’ bedoelt. Daarnaast kunnen kinderen klanken of stukjes van woorden weglaten. Het kind zegt bijvoorbeeld ’toel’ in plaats van ‘stoel’ of ‘pot’ in plaats van ‘kapot’. Kinderen met een fonologische articulatieproblemen blijven deze vereenvoudigingsprocessen toepassen op de leeftijd waarop leeftijdsgenootjes dat niet meer doen. Vaak hoort een kind wel de uitspraakfout als iemand anders die maakt, maar denkt hij dat hij het zelf wel goed zegt. Soms kan een kind een enkele klank niet goed vormen. Vaker hebben kinderen moeite met een groot aantal klanken waardoor ze niet goed te verstaan zijn.

Oorzaak van fonologische problemen

Een vertraagde spraakontwikkeling en fonologische articulatieproblemen kan samenhangen met andere stoornissen zoals slechthorendheid of een algehele achterstand. Maar het komt ook voor dat het kind slecht spreekt zonder dat er een duidelijke oorzaak voor gevonden wordt.

Invloed van fonologische problemen

Het is belangrijk om op tijd actie te ondernemen om een grotere achterstand te voorkomen. Fonologische stoornissen kunnen leiden tot grote onverstaanbaarheid bij jonge kinderen. Het kind wil iets zeggen, maar ouders, de leidster van de peuterspeelzaal, of andere kinderen begrijpen niet wat het kind bedoelt. Dit kan zorgen voor veel frustratie en onzekerheid bij het kind. Het risico hiervan is dat de algehele spraak-en taalontwikkeling achter gaat lopen, wat problemen kan geven in het maken van vriendjes en het leren van nieuwe informatie op school. Daarnaast kunnen problemen in het klanksysteem ook zorgen voor lees- en schrijfproblemen op latere leeftijd. Een vroege diagnostiek en behandeling van fonologische problemen is dus essentieel om kinderen zo goed mogelijk te stimuleren in hun ontwikkeling.

Rol van de logopedist

De logopedist zal eerst een intakegesprek houden om de hulpvraag te horen en de problemen in kaart te brengen. Er zal onderzoek plaats vinden om de spraak nauwkeurig te analyseren om precies te ontdekken hoe het kind praat en met welke klanken een kind moeite heeft. We bespreken de resultaten van het onderzoek en stellen een opmaat gemaakte behandeling voor een kind. Het behandelplan is afhankelijk van de leeftijd van het kind. In de logopedische behandelingen wordt geoefend om de klanken op de juiste manier te vormen en te gebruiken in woorden en zinnen. Dit lukt niet met een paar keer oefenen, maar vereist een geregelde en consequente training, ook thuis. De duur en resultaten van de logopedische therapie zijn afhankelijk van het type en de ernst van de uitspraakproblemen en van het tijdstip en/of leeftijd waarop de therapie begonnen is.

Hoe kan een behandeling eruitzien?

Vaak staat er elke behandeling een doelklank centraal waar aandacht aan wordt besteed. De behandeling is gericht op het horen alsook het zelf produceren van de klank. We oefenen veel met leuke activiteiten en spelletjes, die door de logopedist zijn gekozen en aangepast zijn aan de doelklank en de interesses en belevingswereld van een kind.

Een kind heeft bijvoorbeeld moeite met de sp- cluster. De klank wordt eerst los geoefend met ondersteuning van plaatjes en klankgebaren. Als dit lukt kan geoefend worden met bijvoorbeeld het doelwoord spin. Er kan gekozen worden om spinnen uit te printen en op te plakken in een spinnenweb, spinnen knutselen of spinnen te verstoppen in de ruimte of in een bak met zand. Er zijn vaak veel variaties mogelijk en er kan worden aangesloten bij waar het kind zelf het meeste plezier in heeft. Op deze manier wordt de klank op een speelse manier geoefend bij iets wat aansluit bij de belevingswereld en interesses van het kind. Als een kind de klanken in oefening goed beheerst kan er geoefend worden met de klanken in zinnen en meerdere klanken tegelijkertijd om zo de klanken te automatiseren naar het dagelijks spreken. Elke behandeling wordt er besproken hoe het oefenen thuis is gegaan en wordt de vooruitgang besproken.

Adviezen en tips voor ouders en mensen uit de omgeving

Een slechte verstaanbaarheid heeft veel invloed op het contact met anderen. Het kan er voor zorgen dat een kind niet goed wordt begrepen door zijn omgeving en zichzelf niet goed duidelijk kan maken. Dit kan zorgen voor frustratie en onzekerheid bij het kind. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen hebben wij hier een aantal adviezen en tips die je kunt toepassen om de communicatie zo goed mogelijk te laten verlopen:

· Neem de tijd om het kind te verstaan: kom op ooghoogte, maak oogcontact en laat merken dat je naar het kind luistert en dat je geïnteresseerd bent in wat het kind wilt zeggen.

· Herhaal wat het kind zegt en geeft het in de goede vorm terug. Zegt het kind bijvoorbeeld ´pelen´, reageer dan met ´ja, spelen´!

· Als je het kind niet kunt verstaan, zoek dan naar andere middelen om de boodschap duidelijk te maken, door bijvoorbeeld te vragen of het kind het wil voordoen of wil aanwijzen.

· Geef complimenten wanneer je het kind goed verstaan hebt!

Heb je vragen, twijfels of zorgen over de spraak van je kind? Neem gerust contact op met onze praktijk! Samen met de logopedist kunnen we de spraak van het kind in kaart brengen en verdere uitleg, tips en adviezen bespreken.